Józef Korzeniowski

Józef Korzeniowski (1797–1863) był wziętym dramaturgiem, prekursorem powieści obyczajowej i cenionym pedagogiem. Przetłumaczył w całości tylko jeden dramat Shakespeare’a – Króla Jana (1844) oraz fragmenty trzech innych sztuk. Tłumaczenie Korzeniowskiego było jednym z najwcześniejszych polskich przekładów Shakespeare’a z oryginału i wywarło znaczący wpływ na kształtowanie się polskiej tradycji zastępowania szekspirowskiego wiersza białego (nierymowanego pentametru jambicznego) bezrymowym jedenastozgłoskowcem.

Jako stypendysta Czartoryskich, Józef Korzeniowski cieszył się poparciem środowiska puławskiego, w którym trwał swego rodzaju wyścig do skompletowania pierwszego polskiego przekładu Shakespeare’a. Zarówno cząstkowy przekład Ryszarda II, jak i kompletny przekład Króla Jana, cechowała spójność stylu i rejestru, poprawność prozodyczna, przede wszystkim zaś równowaga między zgodnością z obowiązującą poetyką a rozpoznawalną, nową jakością wiersza, którą krytycy chętnie uznali za wyróżnik szekspirowskiego stylu. Korzeniowski od początku tłumaczył Shakespeare’a nierymowanym jedenastozgłoskowcem, unikał form ściągniętych, przerzutni i archaizmów, dbał o płynność i zrozumiałość tekstu. Celnie oddawał drapieżność szekspirowskich metafor i obrazów, niekiedy nawet naśladując typowo anglosaskie efekty aliteracji. Część odniesień historycznych i kulturowych tłumaczył dosłownie, opatrując przekład przypisami.

Sięgając po Króla Jana, a następnie Ryszarda II, Korzeniowski wybierał dwie wczesne kroniki historyczne, których akcja toczy się w jednolitym środowisku dworskim, a postaci przemawiają w statycznych dialogach o wyrazistej strukturze retorycznej, zwykle bez rozbudowanych gier słownych, kolokwializmów czy rubaszności. Wybór tych tytułów predysponował przekłady Korzeniowskiego do łatwiejszego wkomponowania się w polski kanon, gdzie uznano je za świetne matryce nieobecnego wówczas w polskiej tradycji literackiej dramatu historycznego.

Przekład Korzeniowskiego oceniono wyżej aniżeli tłumaczenia Ignacego Hołowińskiego z lat 1839–1841, co w dużej mierze przyczyniło się do rezygnacji Hołowińskiego z przedsięwzięcia. W późniejszym okresie Korzeniowski udzielił recenzenckiego wsparcia przekładom Józefa Paszkowskiego. Pośrednio więc prace i sądy Józefa Korzeniowskiego wywarły silny wpływ na inicjalną recepcję Shakespeare’a.

Przekład Króla Jana wznawiano dwukrotnie: w edycji zbiorowej dzieł Korzeniowskiego oraz w edycji lwowskiej dzieł Shakespeare’a. Tłumaczenie nigdy nie trafiło na scenę.